2020 թվի հու­նի­սի 24-ը հա­կա­սա­կան զգաց­մունք­նե­րով հա­րուստ օր ստաց­վեց ինձ հա­մար: Մի կող­մից հպար­տու­թյուն զգաց­մունք կար՝ կապ­ված ֆա­շիս­տա­կան Գեր­մա­նիա­յի դեմ տա­րած պատ­մա­կան հաղ­թա­նա­կի 75-ա­մյա­կի և դրան նվիր­ված զո­րա­հան­դե­սի հետ:

Հաս­կա­նա­լի է, որ Հա­յաս­տա­նի հյու­սի­սա­յին սահ­ման­նե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներն ան­կաս­կած դար­ձել են մեր հա­սա­րա­կու­թյանն ա­մե­նա­շա­տը հու­զող թե­ման։ Հա­յաս­տա­նի գրե­թե ոչ մի ԶԼՄ ձեռն­պահ չմ­նաց հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նի վեր­ջին զին­ված մի­ջա­դե­պի քն­նար­կու­մից։ Շատ են նաև զա­նա­զան են­թադ­րու­թյուն­ներն ու վար­կած­նե­րը, թե այդ ա­մենն ին­չու սկս­վեց հենց հի­մա՝ 2020 թ. հու­լի­սին, երբ բա­նա­կից վե­րա­դար­ձավ վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նի որ­դին։ Եվ այդ սահ­մա­նա­յին սադ­րան­քով ի՞նչ էր ու­զում ա­սել Իլ­համ Ա­լիևը։

12-21՝ 2020, հու­լիս: Նա­հանջ տար­վա ա­մառ՝ 1921-ի ռուս-թուր­քա­կան Մոսկ­վա­յի ու Կար­սի՝ Հա­յաս­տա­նը Ադր­բե­ջա­նին ու Թուր­քիա­յին նվի­րած պայ­մա­նագ­րե­րի, ո­րոնց ժամ­կե­տը 100 տա­րի էր, 99-րդ տա­րին: Տաս­նյակ մի­ֆե­րի մայ­րա­մուտ՝ մեկ վեր­նագ­րի տակ՝ Բաք­վի խոր­տակ­ված պատ­րանք­նե­րը:

Սո­վո­րու­թյուն է. 3-4 ա­մի­սը մեկ աչ­քի եմ անց­կաց­նում ա­րած-չա­րած, շա­հած-կորց­րածս... ու նաև հրա­պա­րա­կում­նե­րիս ար­ձա­գանք­նե­րը, վեր­լու­ծում բաց­թո­ղում­նե­րիս պատ­ճառ­ներն ու հետևանք­նե­րը։

Մեր վեր­լու­ծու­թյու­նը թե­րի կլի­նի, ե­թե չանդ­րա­դառ­նանք նաև ի­րա­նա-ա­մե­րի­կյան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րին։ Հու­լի­սին, մո­տա­վո­րա­պես 2-3 շա­բաթ, ԱՄՆ-ի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը կեղ­ծա­բա­րո քա­րոզ­չու­թյուն էին վա­րում, թե իբր Ա­մե­րի­կան Ի­րա­նի հետ «երկ­խո­սու­թյուն ու­նի», «ի­րան­ցի­ներն ըն­դու­նում են Վա­շինգ­տո­նի պայ­ման­նե­րը» և այլն։ 

Նո­րու­թյուն չէ, որ ցան­կա­ցած երկ­րի իշ­խա­նու­թյուն, ա­ռա­վել ևս ուղ­ղա­կիո­րեն, միջ­նոր­դա­վոր­ված կամ սա­ռը պա­տե­րազ­մի մեջ գտն­վող, իր զի­նա­նո­ցում միշտ փոր­ձում է պա­հել մի քա­նի գոր­ծի­քա­կազմ, ո­րոնք կա­րող են պա­տեհ պա­հին օգ­տա­գործ­վել՝ հա­սա­րա­կու­թյան լայն շեր­տե­րին հա­մախմ­բե­լու կամ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին ոչ բա­րեն­պաստ թե­մա­նե­րից շե­ղե­լու հա­մար։

Ի՞նչ էր պետք, որ Հա­յաս­տա­նը մո­ռա­նար կո­րո­նա­վի­րու­սը: Փաս­տո­րեն՝ Իլ­համ Ա­լիևի ար­կա­ծախ­նդ­րու­թյու­նը: Իլ­համ Հեյ­դա­րո­վի­չը ո­չինչ չի սո­վո­րել ոչ հո­րից՝ Հեյ­դար Ա­լիևից, որ փոր­ձում էր հար­ցը լու­ծել խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րով, ոչ իր փոր­ձից, երբ 2016-ին բլիցկ­րի­գով ու­զում էր մտ­նել Ստե­փա­նա­կերտ:

-Ա­մեն հա­յի մեջ մի Նա­պո­լե­ոն է նս­տած,- մի առի­թով քա­ղա­քա­գետ Անդ­րա­նիկ Միհ­րան­յա­նի ար­տա­հայ­տած այս միտ­քը ժա­մա­նա­կին մի­ան­շա­նակ չըն­դուն­վեց և աս­տի­ճա­նա­բար կորց­րեց իր իմաստն ու նպա­տա­կայ­նու­թյու­նը։

Բայց պետք չէ մտա­ծել, թե Արևմուտ­քում միայն Թուր­քիան է ՆԱ­ՏՕ-ի հա­մար լուրջ խն­դիր, ինչ­պես ա­սել է Ֆրան­սիա­յի նա­խա­գահ Մակ­րո­նը։ Ա­վաղ, ամ­բողջ Եվ­րո­պա­յում է ի­րադ­րու­թյու­նը տհաճ։

Այս տո­ղե­րը գր­վել են ե­րեկ, երբ ոչ ոք չգի­տեր՝ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան կամ ար­ցա­խա-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նին ինչ վի­ճակ է լի­նե­լու հու­լի­սի 13-ի լույս 14-ի գի­շե­րը: